تاریخچه صنعت خودرو ایران

اولین خودرو وارد ایران شد

اواخر قرن نوزدهم بود که مظفرالدین شاه دو دستگاه رنو واتوآر از فرانسه خریداری کرد و قصد داشت آنها را از طریق راه آهن و کشتی از طریق دریای خزر به ایران منتقل کند. با این حال، این دو خودرو دوام زیادی نیاوردند. یکی از آنها به دلیل نقص فنی در میانه راه از کار افتاد و دیگری در سال ۱۹۲۷ در جریان ترور نافرجام محمدعلی شاه در دوشان تپه با نارنجک منفجر شد.

با این حال، در اوایل دهه ۱۹۳۰، اولین خودروی فورد به کشور وارد شد. این خودروی کروک نام یا مدل خاصی نداشت و بیشتر شبیه کالسکه بود که با بخار و آتش کار می‌کرد. با این حال، با رایج شدن تردد در خیابان‌های تهران، نام “فورد کروک کلاچ” به این خودرو اختصاص یافت. فورد راه را برای ورود برندهای دیگر هموار کرد و به مرور زمان، شرکت‌هایی مانند شورولت، بیوک، دوج و رنو شعبه‌هایی را در خیابان‌های تهران افتتاح کردند.

آغاز صنعت خودروسازی ایران

همانطور که گفته شد، صنعت خودروسازی در ایران حدود ۷۰ سال پیش آغاز به کار کرد. مرحوم جعفر اخوان ابتدا در سال ۱۹۵۶ با واردات جیپ ویلیز آمریکایی و سپس با راه‌اندازی خط مونتاژ این خودرو، سنگ بنای صنعت خودروسازی را گذاشت. حدود سه سال بعد، اخوان کارخانه شرکت سهامی تجاری جیپ را تأسیس کرد و بدین ترتیب نام ویلیز را به شهباز تغییر داد. پس از تولید جیپ شهباز، نوبت به تولید شاسی‌بلند دو دیفرانسیل سیمرغ رسید. سیمرغ بهترین خودرو برای سفرهای جاده‌ای بود و به همین دلیل به سرعت به خودرویی محبوب تبدیل شد.

صنعت خودروسازی ایران در دهه ۱۹۶۰

با ورود به دهه ۱۹۶۰، تقاضا برای تهیه و خرید خودرو افزایش یافت. اخوان با درک این نیاز، اقدام به خرید امتیاز مونتاژ رامبلر کرد و سرانجام در سال ۱۹۶۷ توانست این خودرو را در نسخه پایه با نام شاهین و در نسخه فول آپشن با نام آریا تولید کند. اگرچه در آن زمان خودروهای آمریکایی فورد و شورولت در خیابان‌های کشور تردد می‌کردند، اما شاهین و آریا کاملاً بادوام بودند و به همین دلیل توانستند در قلب مشتریان ایرانی جایی برای خود دست و پا کنند. البته اخوان از تولید خودروهای شاسی‌بلند دست نکشید و پس از شاهین و آریا، جیپ آهو را در خط تولید قرار داد.

در سال ۱۳۴۴، شرکت خودروسازی سیتروئن فرانسه، سایپاک را راه‌اندازی کرد و با در اختیار داشتن ۷۵ درصد از سهام این شرکت جدید، وظیفه مونتاژ محصولات سیتروئن را بر عهده گرفت. وانت‌های آکا و ژیان از اولین محصولات این شرکت محسوب می‌شوند.

البته صنعت خودروسازی کشور در دهه ۱۳۴۰ شمسی به فعالیت‌های جعفر اخوان و سایپا محدود نشد. در اوایل این دهه، در سال ۱۳۴۱، برادران خیامی نیز وارد عرصه تولید خودرو شدند و شرکت ایران ناسیونال را تأسیس کردند. در سال ۱۹۶۶، پس از امضای قرارداد با شرکت روتس، آنها حق تولید پیکان را خریداری کردند و کارخانه تولید این خودروی محبوب را در ماه مه ۱۹۶۷ آغاز کردند. از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۸، پیکان در مدل‌های مختلف وانت، استیشن واگن، لوکس، جوانان و معمولی در دسترس خریداران ایرانی بود.